تلگراف به مجلس سنا در خصوص کارگران کارخانه ریسباف‌ قم

✍️ سیدمحسن محسنی
کارخانه ریسباف قم (محل فعلی صدا و سیمای قم) که در اواخر دوران پهلوی اول شروع به کار کرد مهم‌ترین کارخانه عصر پهلوی در این شهر بود.
بسیاری از مردم قم به علت شرایط اقتصادی آن دوران ولو به چند روز و چند ماه و یا چند سال در آنجا کار کرده‌اند. در خصوص این کارخانه بزرگ که تاثیر زیادی در احوال اقتصادی مردم داشت هیچ‌گونه تحقیقی صورت نگرفته است.
پدرم که به واسطه دایی‌اش مرحوم حاج میرزا حسین داوری معروف به حاج رئیس از ابتدای تاسیس تا هنگام تعطیلی در آنجا مشغول به کار بود. طبق گفته‌اش در دهه آخر عمرِ کارخانه، عملا همه امور و مسئولیت کارخانه چه از طرف صاحبان کارخانه و چه از طرف کارگران به عهده‌اش بوده است. چند سال پیش مقداری از خاطرات شفاهی‌اش را بنده با عجله از ایشان گرفتم. هم‌چنین چند سال پیش از جناب مجید داداش‌نژاد درخواستم در میان جستجوهایش اگر سندی از این کارخانه یا پدرم یافت، نسخه‌ای در اختیارم بگذارد. امروز تصویر یک سند را که ایشان گویا در میان اسناد کتابخانه مجلس شورای اسلامی پیدا کرده بودند در میان اوراقم دیدم و آن تلگرافی است که پدرم به مجلس سنا و رونوشت‌های آن را به مجلس شورای ملی و نخست وزیر وقت فرستاده بود. امیدوارم بتوانم تاریخچه کارخانه ریسباف قم را بر مبنای خاطرات شفاهی پدرم و اندک اسنادِ در اختیار بنویسم. قولی که چند سال پیش در نوشته‌ام با عنوان “بندی از تاریخ اقتصادی قم با رویکرد به اسناد تجاری خاندان رضوانی کاشانی” در مجله “کتابچه” داده بودم. توجه شود مرسوم متن‌های تلگرافی در آن زمان‌ها کوتاه نویسی و حذف پاره‌ای از افعال بود. اینک متن تلگراف:
“تاریخ وصول ۱۳۳۹/۲/۳
قم تهران
مجلس سنا
رونوشت مجلس شورای ملی
رونوشت جناب آقای نخست وزیر
محترما عرض می‌شود مدت یک ماه است کارخانه ریسباف قم تعطیل و ۳۰۰ نفر کارگر با عایله خود قریب به سه هزار نفر می‌باشند به جهت نرسیدن حقوق در کمال عسرت زندگی فعلا آواره و سرگردان استدعای عطف توجه داریم.
از طرف اتحادیه کارگران ریسباف قم
محسنی”
۹۹/۰۸/۲۸