صرافان قم در دوره قاجار

سیدمحسن محسنی

در کتابچه‌های قاجاری مربوط به قم که برای مرآت البلدان نوشته‌اند، مشاغل قم و شمار آنها دیده می‌شود. از جمله از تعدادی صراف یاد شده است.
شاید با قیاس با صرافان فعلی، تصور شود که صرافان پول خارجی را تبدیل می‌کرده‌اند. حال آن که چنین نبوده است.
” عمل صرافی عبارت بوده است از تشخیص پول‌های مختلفه طلا و نقره و مس و تشخیص وزن و عیار مسکوکات و تبدیل مسکوکات به یکدیگر و اخذ صرف یا حق‌الزحمه در مقابل این کار. (چون پول بیشتر به صورت سکه‌های رایج از فلزات مختلف با وزن‌های مختلف بوده است.)
عمل دیگری که صرافان انجام می‌داده‌اند عبارت بوده است از تنزیل بروات؛ یعنی نقد کردن حواله یا براتی که بر عهده تاجری یا شخصی دیگر بوده و آن کسی که صاحب برات بوده و احتیاج به وجه نقد داشته برات را به صراف می‌داده و وجه نقد می‌گرفته و در راس مدت صراف برات واگذار شده را از کسی که بدهکار بوده می‌گرفته است. غالبا تجار در مقابل فروش کالاهای خود به اشخاص یا تجار دیگر سفته یا برات می‌گرفته‌اند و آن برات یا سفته را نزد صراف تبدیل به پول نقد می‌کرده‌اند.”
(منبع: اسناد امین الضرب، مکاتبات دکتر اصغر مهدوی و شیرین مهدوی، به کوشش نادر مطلبی کاشانی، ص ۳۸)
۱۴۰۰/۰۴/۳۱