قیز قلعه‌سی، دژی باستانی در قلب قم

در جنوب غربی جمکران و شرق کوه دو برادران، قلعه‌ای باشکوه به نام قیز قلعه‌سی یا قلعه دختر بر بلندای کوهی خودنمایی می‌کند. این دژ تاریخی که از چند بخش مجزا تشکیل شده، گویی راوی داستان‌هایی از دوران‌های مختلف تاریخ ایران است. بخش‌های بالایی قلعه با دسترسی دشوارتر، به دوران قبل از اسلام تعلق دارند، در حالی که بخش‌های پایین‌تر آن در سده‌های هفتم و هشتم هجری قمری بنا شده‌اند.
نامگذاری
نام قیز قلعه‌سی، مانند بسیاری از قلعه‌های مشابه در ایران، رمز و رازهای خاص خود را دارد. برخی معتقدند که در گذشته به این نوع قلعه‌ها، “قلعه کوه” می‌گفتند و نام “دختر” به دلیل دست نیافتنی و شکست‌ناپذیر بودن آنها به کار می‌رفته است. به عبارتی، “دختر” در اینجا به معنای بکر، دست نخورده و تسخیر نشده است.
نظریه‌ای دیگر نیز وجود دارد که نام قیز قلعه‌سی را به معابد آناهیتا، ایزدبانوی آب در ایران باستان، مرتبط می‌داند. در این دیدگاه، لفظ “دختر” به ایزدبانو آناهیتا اشاره دارد که ایرانیان باستان برای او عبادتگاه‌هایی می‌ساختند.
اهمیت تاریخی
قلعه قیز قلعه‌سی علاوه بر قدمت تاریخی و معماری منحصر به فرد، به دلیل موقعیت مکانی خود نیز حائز اهمیت است. این قلعه در گذشته به عنوان یک دژ نظامی و همچنین مکانی برای کنترل راه‌های تجاری مورد استفاده قرار می‌گرفته است.
ثبت در فهرست آثار ملی
با توجه به ارزش تاریخی و فرهنگی، قیز قلعه‌سی در سال ۱۳۸۰ با شماره ۵۰۵۵ در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
قلعه دختر
علاوه بر ارزش تاریخی، قیز قلعه‌سی به دلیل چشم‌اندازهای زیبا و طبیعت بکر اطراف آن، به یک جاذبه گردشگری محبوب تبدیل شده است. صعود به قله کوه و بازدید از بخش‌های مختلف قلعه، تجربه‌ای هیجان‌انگیز و خاطره‌انگیز برای گردشگران خواهد بود.
روستاهای قیز قلعه‌سی
نام قیز قلعه‌سی فقط به این قلعه محدود نمی‌شود و روستاهای متعددی در ایران با این نام وجود دارند. به عنوان نمونه می‌توان به روستاهای قیز قلعه‌سی در بهیهان، بیرجند و مشهد اشاره کرد.
نتیجه
قیز قلعه‌سی قم، دژی باستانی با معماری شگفت‌انگیز و چشم‌اندازهای ‌breathtaking، مقصدی ایده‌آل برای علاقه‌مندان به تاریخ، فرهنگ و طبیعت است. گشت و گذار در این قلعه و رمزگشایی از رازهای نهفته در آن، سفری به اعماق تاریخ ایران خواهد بود.