درباره تاریخ و چگونگی پیدایش مطبوعات در استان قم اسناد زیادی در دسترس نیست و تنها می‌توان به چند سند رسمی و نیمه رسمی اشاره و استناد کرد که حکایت از چاپ یک روزنامه، یک هفته نامه و یک مجله، تا سال 1312 ه.ش دارد. ابوالفضل طهماسبی، اولین روزنامه نگار اهل قم و بنیانگذار روزنامه «استوار» به عنوان باثبات‌ترین روزنامه در قم، درباره تاریخچه پیدایش مطبوعات در این شهر که آن زمان جزو استان مرکزی بود می‌نویسد: «تا قبل از سال 1312 چاپخانه و روزنامه در قم سابقه نداشت. مرحوم فضل‌الله کامکار که چند سال در اصفهان روزنامه «کامکار» را منتشر کرده بود در اوایل سال 1312 با چاپخانه مختصری به قم آمد و به نشر روزنامه پرداخت که در طول مدت دو ماه تعداد نشریه اش به هفت شماره رسید و از جهت آشنا نبودنش به وضعیت این شهر و نشناختن روحیات عامه از ادامه این رشته در قم عاجز ماند و در نیمه اول همان سال به مرکز عزیمت کرد و در نتیجه خسارت مادی و تألمات روحی، روز اول سال 1313زندگی را بدرود گفت یا به‌عبارت دیگر جان بر سر این کار گذاشت. سپس دوست فاضل ارجمندم آقای حکمی‌زاده به نشر مجله «ماهانه همایون» همت گماشت و اولین شماره اش در مرداد 1313 منتشر گردید و با جدیت و پشتکار ایشان که 10 شماره «همایون» را در مرکز به طبع رسانید تا خرداد 1314 بیشتر دوام نداشت و در محاق تعطیل افتاد. (1) – حسن مجیدی
روزنامه، ضرورت زندگی
امتیاز روزنامه استوار در دوم خرداد سال 1313 توسط شورای عالی فرهنگ صادر می‌شود اما با وجود این، انتشار آن یک‌سال پس از تاریخ صدور مجوز آغاز می‌شود. روزنامه «استوار قم» به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی ابوالفضل طهماسبی با رویکرد اقتصادی،اجتماعی، علمی و فرهنگی نخستین شماره خود را با چاپ عکسی از حرم مطهر حضرت معصومه(سلام الله علیها) در صفحه اول خود در سمت چپ لوگوی روزنامه در تاریخ بیست و چهار تیر ماه سال 1314 و در چهار صفحه سه ستونی و قطع خشتی بزرگ، در مطبعه (چاپخانه) حسین باقرزاده منتشر می‌کند.
مدیرمسئول در سرمقاله شماره اول خود با عنوان «ما و نامه‌نگاری» هدف از انتشار استوار را چنین بیان می‌کند: «بشر هر قدر در راه نشو و ارتقای علم و دانش پیش برود، به همان اندازه به نواقص گذشته خود پی برده و در تحصیل سعادت آتیه و کامیابی خویش کوشش می‌کند. در دنیای امروزه، تنها چیزی که ارزش هر ملت را، تحت سنجش و آزمایش قرار می‌دهد، میزان معارف و علوم آن توده است که از بدیهیات اولیه و واجبات سیر تکامل در دنیای معاصر است و رشد عقلی و نبوغ فکری هر قوم، در دنیای نو و گذشته به پیشرفت معارف و توسعه علوم آنها بسته بوده و می‌باشد…. آنان‌که پی به اهمیت این موضوع برده‌اند روزنامه را از ضروریات زندگانی و واجبات حیات امروز بشر می‌شمارند و درست فهمیده‌اند؛ زیرا که جریده نماینده روحیات جامعه و وسیله ارتباط افکار دانشمندان با توده مردم است. روزنامه در مفهوم واقعی خود، حافظ و پاسبان شئون و حیثیات اجتماعی است. صفحاتی که در زیر خامه نویسندگان قرار می‌گیرد، شبیه آیینه‌ای است که اندیشه‌ها و احساسات درونی صاحب قلم را صورت خارجی می‌دهد و یا گوینده بی‌زبانی است، که مبین نیات قلبی و ناقل آثار فکری نویسنده شده و افکار او را در اطراف منتشر و پراکنده می‌سازد…. در راه انجام وظیفه، با تمام مشکلات مادی و معنوی که در پیش داریم، فقط با اتکا به ذات مقدس باریتعالی، برای ادای تکلیف تا جایی که مقدور گردد، خود را آماده کرده و این بار گران را بر دوش خواهیم کشید و امیدواریم بتوانیم به انجام خدمات ملی خود نایل آییم.»
شماره اول این روزنامه با بهای فروش تک شماره در قم و طهران 6 شاهی و سایر ولایات 8 شاهی، قیمت اشتراک سالیانه طبقه اول جامعه 5 ریال و طبقه محصلین و طبقه دوم جامعه 25 ریال و با این اعلان که «وجه اشتراک روزنامه پس از ارسال سه شماره، گرفته می‌شود و برای احدی مجاناً فرستاده نمی‌شود» به میان قشر تحصیلکرده و روزنامه خوان شهرستان قم و حومه که درآن زمان تعداد اندکی از ساکنان این مناطق را تشکیل می‌دادند، رسید. کاری که یک سرمایه‌گذاری و ریسک بزرگ اقتصادی در عرصه فرهنگی بود، زیرا سال‌ها قبل از انتشار این روزنامه دو هفته نامه در چند صفحه و یک مجله در قم فعالیت داشتند که انتشار آنها بنا به دلایل گوناگون و مهمتر از همه استقبال نکردن مردم، تیراژ اندک و بازنگشتن سرمایه متوقف شده بود.
دست اندرکاران «استوار» با نگاه ویژه و اتکای خود به کسب درآمد از آگهی، در صفحه نخست اولین شماره خود، قیمت اعلانات در صفحه اول را سطری 2 ریال و سایر صفحات را یک ریال نرخ گذاری و به اطلاع خوانندگان می‌رسانند. این روزنامه در طول تاریخ 41 ساله خود در برخی از روزها در 4 صفحه و بی‌آنکه خبری به چاپ برساند، به چاپ اعلانات تجاری و مخصوصاً چاپ آگهی ثبت اسناد املاک پرداخت. تنها در سال 1317و در مورخه پنجشنبه دهم شهریور ماه برای اولین بار و به دلیل چاپ آگهی، روزنامه در 32 صفحه منتشر گردید. قیمت و تعداد سفارشات آگهی‌های غیر دولتی در سال‌های بعد افزایش یافت اما هیچ گاه به آن اندازه‌ای نرسید که بتوان با آن دخل و خرج روزنامه را تأمین کرد و به همین دلیل اتکای اصلی روزنامه به آگهی‌های دولتی بود.
یک روزنامه‌نگار پرماجرا
ابوالفضل طهماسبی سال 1280 در قم به دنیا آمد. او را تنها می‌توان در یک جمله تعریف کرد: نویسنده و روزنامه‌نگاری درخدمت مردم. با اینکه او در بعضی از بزنگاه‌ها و مقاطع مختلف سیاسی و تاریخی با موضعگیری و یکجانبه نگری‌های قلمی و عملی خود شاید از مردم فاصله گرفته باشد، اما در جمع بندی کلی، می‌توان او را جزو یکی از پاک قلم ترین روزنامه‌نگاران تاریخ معاصر به حساب آورد. نگاه ویژه و پیگیری مشکلات، معضلات و نیازهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و رفاهی مردم قم، دهستان‌های تابعه و شهرهای دیگر استان مرکزی از اولین شماره تا واپسین نسخه روزنامه را در صفحات خود داشت.
دومین شماره استوار روز پنجشنبه 2 مرداد سال 1314 با تکرار عکس شماره اول (حرم مطهر حضرت معصومه(س)) که تا شماره 21 با ترتیب انتشار عجالتاً هفته‌ای یک شماره و بعداً سه شماره ادامه پیدا کرد و با تغییر چاپخانه در مطبعه مهر طهران به چاپ می‌رسد. از شماره بیست و دوم با جابه‌جایی لوگو که با خط نستعلیق نگارش شده بود و داخل یک کادر قرار داشت با زیر نویس نامه‌ای است مصور، اقتصادی، علمی، اجتماعی، ادبی، انتشار دو شماره در هفته در روزهای یکشنبه و چهارشنبه، میان سه سطر روزنامه می‌نشیند.
از شماره اول تا شماره 23 روزنامه استوار مدت 7 ماه به طول می‌انجامد و انتشار نامرتب آن تا روز دوشنبه 27بهمن ماه سال 1314 به پایان می‌رسد. استوار در صفحه اول شماره 23 خود با چاپ سرمقاله «عذر بدتر از گناه» در توجیه مشکلات خود چنین می‌نویسد: «به‌طوری که خوانندگان گرامی ما مستحضر هستند، چند هفته روزنامه استوار تعطیل گردید. تا شماره 22 در تاریخ دوازده بهمن منتشر شد و در آنجا وعده دادیم که در هفته دو شماره به مشترکین تقدیم داریم. بدیهی است برای ما که از اول کوشش داشتیم روی انجام وظیفه به خدمت ملی خود ادامه داده و در صورت امکان بر تعداد انتشار بیفزاییم خیلی مایه شرمندگی است که گذشته از تعطیل چند هفته‌ای باز هم خلف قول نموده و دوباره گناهی بر گناه سابق بیفزاییم. زیرا که در طریق اخلاق انسانی خلف وعده از صفات نکوهیده است…. مدت‌ها از حیث طبع روزنامه محتاج به مرکز بودیم و نتوانستیم رفع این مانع را بنماییم. زیرا که می‌دانستیم انتشار روزنامه با عدم وسایل طبع محلی کاری است بس دشوار که علاوه بر مخارج فوق العاده، روزنامه‌ای که در قم تنظیم و در طهران طبع شود، دارای حیثیت معنوی نخواهد بود و البته تأسیس یک مطبعه کاملی که این منظور را تأمین نماید با سرمایه جزئی امکانپذیر نبود. لذا از بدو نامه نگاری مترصد تشکیل شرکتی بودیم که مطبعه‌ای با سرمایه مکفی تأسیس گردد…. پس از چندی چهار نفر آقایان حاج سید رضا شاکری، آقای رزاق پور، آقای طاهری و آقای اشعری، از معارف خواهان برای ترقی و تعالی شهر، در مرحله خدمتگزاری به معارف، با ما همقدم شده و با شرکت ایشان به تأسیس مطبعه آبرومندی، موفق گردیدیم.»
بدین ترتیب روزنامه استوار صاحب چاپخانه مستقل می‌شود و در صفحه چهار همان شماره، آگهی راه‌اندازی چاپخانه محدود قم (مهر استوار) به اطلاع خوانندگان می‌رسد و چاپخانه آمادگی خود را برای سفارش‌های چاپی و گراور‌سازی به اطلاع مشتریان و مراجعان خود می‌رساند. چاپخانه قم یا مهر استوار در طول فعالیت خود چندین بار به تجهیز ماشین و ابزار آلات چاپخانه و تغییر حروف برجسته سربی می‌پردازد.
با اینکه استوار از پنجمین ماه فعالیت خود دارای چاپخانه می‌شود، اما در شناسنامه چهل و یکساله خود نام چاپخانه‌های بسیاری را درج کرده است. طبق اطلاعاتی که در روزنامه استوار منتشر شده، این روزنامه ابتدا چاپخانه خود را مطبعه حسین باقرزاده در تهران عنوان می‌کند و در شماره‌های بعدی از نام چاپخانه فردوسی سخن به میان می‌آورد. سال‌های بعد، صفحات روزنامه در چاپخانه‌های اتحادیه، شرکت چاپخانه قم، شرکت سهامی چاپ اراک، به چاپ می‌رسد. در ادامه، از روز پنجشنبه 10 مهر ماه سال 1316 کار چاپ به چاپخانه موسوی سپرده می‌شود. با این‌حال در روز دوشنبه 22 آذر سال 1316 شماره مسلسل 150 با چاپ یک آگهی در صفحه اول خود بار دیگر از پذیرش سفارشات چاپی خبر می‌دهد: «قابل توجه ادارات دولتی و مؤسسات ملی، تجارتخانه‌ها، شرکت‌ها، گاراژدارها و سایر اشخاصی که کارهای مطبوعاتی از هر قبیل داشته باشند مستقیماً به دفتر روزنامه استوار و یا به وسیله تلفن 108 مراجعه فرمایند. تعهد می‌کنیم که از جهت نفاست چاپ و تسریع در انجام کار رضایت خاطر مشتریان محترم را فراهم کرده، به علاوه 30 درصد از قیمتی که تاکنون حق الطبع می‌داده‌اند تخفیف می‌دهیم.»
در این زمان استوار طبق اطلاعات ستون شناسنامه خود در چاپخانه موسوی عراق به‌چاپ می‌رسد. استوار تا فروردین ماه سال 1345 به ترتیب در چاپخانه قم و حکمت قم به چاپ می‌رسد اما از شماره 1932 روز پنجشنبه 25 فروردین ماه سال 1345 کار چاپ به چاپخانه نوین قم سپرده می‌شود و پس از سی و پنج سال از انتشار، از روز پنجشنبه دوم مهر ماه سال 1348 روزنامه در چاپخانه مهر (مهر استوار) به‌چاپ می‌رسد. چاپخانه مهر استوار قم پنجشنبه 27 آبان ماه 1350 با چاپ یک آگهی از برگزاری دوره آموزشی حروفچینی و اعطای دیپلم خبر می‌دهد: «پذیرش کارگر چاپخانه، مهر استوار قم ظرف مدت بیست روز فقط با مبلغ 200تومان دیپلم حروفچینی می‌دهد که بعد از 20 روز داوطلبان می‌توانند با حقوق مکفی در این چاپخانه مشغول به‌کار شوند. نشانی چهارراه شاه جنب بانک بازرگانی. بیش از دو نفر احتیاج نداریم.»
این چاپخانه در سال 1349 و اوایل دهه پنجاه با تجهیز ابزار آلات تقریباً مدرن چاپخانه از قبیل ماشین چاپ و حروف سربی، بازسازی و نوسازی می‌شود و اندکی بعد یعنی سال 1353، ناگهان آگهی انحلال شرکت چاپخانه مهر، در روزنامه استوار قم به‌چاپ می‌رسد اما با این حال آخرین شماره استوار از چاپخانه مهر استوار خارج می‌شود.
توسعه به تهران و مدیران جدید
استوار با آنکه نام روزنامه را به یدک می‌کشید، روند چاپ و انتشار خود را یک شماره در هفته (پنجشنبه ها) از شماره 22 مورخه 12 بهمن ماه سال 1314، دو شماره در هفته روزهای یکشنبه و چهارشنبه و از شماره27 مورخه یکشنبه دهم اسفند ماه سال 1314 سه شماره در هفته (یکشنبه، سه شنبه و پنجشنبه) اعلام می‌کند. از شماره دوم مورخه پنجشنبه دوم مرداد سال 1314، استوار با چاپ یک آگهش (آگهی) در صفحه اول خود، مرکز کل تک فروشی استوار در طهران را فقط مغازه خرازی و لوازم التحریر فروشی افشاری واقع در خیابان چراغ برق و یک دفتر در خیابان باب همایون نمره 4 و شماره تلفن 2182 با مدیریت فردی به نام جلال صالحی جهت رسیدگی به کارهای مربوطه و مراجعت اشخاص و مشترکین و یا تقاضا کنندگان اشتراک روزنامه معرفی می‌کند که در شماره‌های بعد به معرفی دفاتر دیگر در سایر ولایات می‌پردازد. نام جلال صالحی بعد‌ها یعنی از شماره 23 به عنوان نگارنده و سردبیر استوار در صفحه اول درج می‌گردد. صالحی تا17 اردیبهشت ماه سال 1315 سردبیر روزنامه باقی می‌ماند اما در شماره 42 با نگارش مطلبی در صفحه اول و با تیتر پوزش و آگاهی از سردبیری روزنامه، به دلیل مسافرت کناره‌گیری می‌کند. جدا از جلال صالحی استوار در اولین شماره سال 1325 یعنی پنجشنبه اول فروردین ماه سال 1325 شماره 709، سال یازدهم، برای اولین و آخرین بار با عنوان «خدمتگزاران مطبوعات و هیأت تحریریه روزنامه استوار» به معرفی هیأت تحریریه خود (آقایان ابوالفضل طهماسبی مؤسس و مدیر روزنامه استوار، علی اصغر فقیهی،حیدر علی قلمداران و حسین حسینی) می‌پردازد. سال‌ها بعد حسینی که در تحریریه استوار مطالب و مقالات ادبی می‌نوشت و هر از چند گاهی اشعاری از خود و دیگر شاعران در صفحات روزنامه و پاورقی‌های نویسندگان مختلف را برای صفحه دوم استوار تنظیم و تهیه می‌کرد، مسئولیت سرویس ادبی و هنری استوار را برعهده می‌گیرد.
استوار در آغاز سال سی و نهم خود در شماره 2343 روز پنجشنبه 28 تیر ماه سال 1352 در اطلاعیه‌ای در صفحه اول خود با این مضمون که «بنا به خواهش عده زیادی از خوانندگان از این هفته یک صفحه ادبی زیر نظر مستقیم جناب آقای حسین حسینی دوست شاعر و با‌ذوقمان ترتیب داده شده که امیدواریم مورد توجه قرار گیرد.» به چاپ می‌رساند که تحولی بزرگ در عرصه ادبی کشور به وجود می‌آورد و به سهم خود جایگاهی برای شناسایی و معرفی بسیاری از شاعران معاصر می‌گردد. صفحه ادبی که یکی از صفحات پربار و پر مخاطب استوار (صفحه دوم) این روزنامه بود، تا شماره پایانی ادامه پیدا می‌کند و در آن اشعاری از شاعران نامدار و گمنام به چاپ می‌رسد.
استوار مانند بسیاری از روزنامه‌های استانی و محلی، از نظر شکل ظاهری و کیفیت چاپ، نه روزنامه‌ای زیبا بود و نه از صفحات متعدد و مطالب متنوع و تصاویر گوناگون بهره می‌برد. این روزنامه با چهار صفحه کار خود را شروع کرد و در مقاطعی، در هشت صفحه به چاپ رسید. در شهریور ماه سال 1320 و از روز بیست و یکم تیر همان سال به دلیل کمبود و گرانی کاغذ در دو صفحه به دست خوانندگان خود می‌رسد و از شماره 631مورخه پنجشنبه 26 مرداد ماه سال 1323 بار دیگر با چهار صفحه و قیمت تکفروشی دو ریال به چاپ می‌رسد. بسیاری از نسخه‌های این روزنامه تا آخرین شماره نیز صرفاً جهت چاپ آگهی‌های تجارتی و اعلانات ثبت املاک که در آن سال‌ها، انحصار آنها به استوار تعلق داشت، در دو صفحه منتشر شده است. با اینکه در صفحات استوار آگهی بر اخبار، مقالات و سایر مطالب برتری داشت و فضای زیادی را اشغال می‌کرد، اما هیچ گاه به سود‌آوری نرسید چنانکه صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه در چهل و یک سال عمر روزنامه چند بار مجبور به گران کردن قیمت تک فروشی و هزینه اشتراک گردید. طهماسبی در چند مقاله و در مقاطع مختلف تاریخ از گرانی کاغذ و ملزومات چاپ، بد حسابی نمایندگان روزنامه در استان‌ها و واریز نشدن وجه آبونمان از سوی مشترکین شکایت می‌کند. در تاریخ 21 تیر ماه سال 1316 سال سوم شماره 125 مدیر مسئول در مورد تراز مالی روزنامه در پایان دومین سال فعالیت خود چنین می‌نویسد:… تردیدی نیست که بقای هر مؤسسه بسته به تعدیل و توازن دخل و خرج است که بتوان به پیش رفتنش امیدوار شد. پایان سال اول در مقایسه درآمد و مخارج روزنامه هفت هزار ریال کسر عمل موجود بود و با دادن این خسارت وارد سال دوم گشته و دست از تعقیب این خدمت ملی برنداشتیم و اینک که سال سوم روزنامه شروع می‌شود چهار هزار ریال هم کسری در جداول سال دوم دیده می‌شود که مجموعاً حاصل عملکرد دو سال روزنامه نگاری یک رقم 11 هزار ریالی ضرر در مقابل چشمم مجسم می‌کند.
با اینکه طهماسبی در کنار انتشار روزنامه استوار، به کار چاپ و نشر کتاب می‌پردازد. اما در تمام مدت حیات مطبوعاتی خود از اوضاع بد اقتصادی روزنامه می‌نالد. او در شماره 627 به تاریخ پنجشنبه هشتم تیر ماه سال 1323 با چاپ مطلبی با عنوان «تعطیلی استوار» با شکایت از وضع موجود و مشکلات چاپ و نشر از امکان تعطیلی روزنامه به‌علت زیان دهی خبر می‌دهد. اما از سوی دیگر در تاریخ پنجشنبه پنجم آذر ماه سال1315 قیمت تکفروشی روزنامه را در یک اقدام بی‌سابقه از شش شاهی به چهار شاهی کاهش می‌دهد و از اولین شماره سال 1316 و شماره 88، قیمت تکفروشی روزنامه را به شش شاهی بر می‌گرداند. تمام اقدامات چند ساله طهماسبی و دست‌اندرکاران روزنامه، باز هم از استوار یک روزنامه سودده نمی‌سازد. روزنامه‌های عصر مانند اطلاعات و کیهان از لحاظ تعداد و زیبایی صفحات، به کارگیری دستگاه‌های جدید و مدرن چاپ، کاغذ مرغوب، استفاده از روزنامه نگاران و خبرنگاران حرفه‌ای و سرعت در توزیع روزنامه، استوار را چند بار به تحول در شکل و محتوای روزنامه وادار می‌سازد. استوار در شماره 135 مورخه سه شنبه 12 مهر ماه سال 1316 تا دوشنبه اول آذر سال 1316 از خط نستعلیق به حروف ساده تغییر لوگو می‌دهد و با تغییر فونت و استفاده زیاد از کادر و گراور فضای روزنامه را دگرگون می‌کند.
در روز یکشنبه 13 مرداد ماه سال 1319 و ششمین سال انتشار خود، به تغییر یونیفرم و چاپ لوگو و تاریخ روزنامه و چاپ مشخصات خود در صفحه آخر اقدام می‌کند. از شماره 1432 روز پنجشنبه دهم مرداد ماه سال 1336، لوگو خط نستعلیق جای خود را به یک طرح گرافیکی می‌دهد. پس از 65 نسخه و از شماره 1491 روز پنجشنبه بیست و شش تیر ماه سال، 1337 لوگو گرافیکی، به دوباره خط نستعلیق باز می‌گردد و تا شماره پایانی، با همین خط اما با تغییر در نوع نگارش و اندازه آن، به چاپ می‌رسد. جایگاه یا آدرس اداره روزنامه استوار قم تا سال دوم انتشار در خیابان ارم قم بود. از مورخه دوشنبه 19 مرداد ماه سال 1315، با چاپ اعلان تغییر محل اداره، دفتر روزنامه به گذر حاجی سید عبدالله منتقل می‌شود. پس از آن از روز پنجشنبه دوم شهریور ماه سال 1317 شماره 210، به خیابان ارم جنب اداره ثبت اسناد قم تغییر مکان می‌دهد. از سال دهم انتشار، شماره 630 مورخه 24 مرداد ماه سال 1323 روزنامه به خیابان آذر سه راه بازار مقابل بانک سپه قم منتقل می‌شود و تا روز آخر و شماره پایانی، در این محل می‌ماند.
رسانه‌ای که ناخواسته سیاسی شد
استوار یک روزنامه سیاسی نبود، طبق متنی که از شماره پنجشنبه 30 بهمن ماه سال 1332، شماره 608 در کنار لوگوی خود با این مضمون که «این نشریه مستقل است و بستگی به هیچ‌یک از احزاب سیاسی ندارد» به چاپ رسید، روزنامه‌ای بود که بیشتر به مباحث اجتماعی، اقتصادی، اخبار شهری، اخبار خارجه و اخبار مرکزی می‌پرداخت. اما در تاریخ پرفراز و نشیب چهل و یک ساله خود خواسته یا ناخواسته صفحات خود را وارد دنیای سیاست کرده و در مقاطع حساس و مهم تاریخی موضعگیری‌های مختلفی را نسبت به مسائل سیاسی داخلی و خارجی می‌گیرد. با این همه، استوار در گذر از پهلوی اول و دوم، ماجرای کشف حجاب، جنگ جهانی دوم، اشغال ایران توسط متفقین در شهریور ماه سال 1320، کودتای 28 مرداد سال 1332، حوادث خرداد ماه سال 1342 و… دوبار به محاق توقیف می‌رود.
بار اول در سال‌های اوایل انتشار و به دنبال چاپ مطلبی در اعتراض به کارکرد کارخانه برق شهر و روزها جدل و کشمکش قلمی، به دستور شهربانی قم، توقیف می‌شود. توقیف دوم در پی تشکیل کمیسیونی با نام کمیسیون تصفیه مطبوعات از سوی دولت، استوار در روز پنجشنبه دوازدهم اسفند ماه سال 1338 شماره 1590 به یکباره، توقیف می‌شود. یک ماه بعد، مدیر مسئول روزنامه استوار در سر مقاله روز پنجشنبه 18فروردین ماه سال 1339 شماره 1591 خود با عنوان «تعطیل یکماهه!» توقیف سی و چهار روزه روزنامه را توفیق اجباری برای رفع خستگی 25 سال کار مداوم مطبوعاتی می‌خواند! و بدین ترتیب استوار انتشار خود را، بار دیگر از سر می‌گیرد.
قلم صریح، زبان تند و انتقادهای بی‌پروا و پیگیری‌های استوار در استیفای حقوق و مطالبات مردم، طرح مشکلات و معضلات مربوط به استان و مخصوصاً شهر قم، دولت، مقامات و صاحب منصبان محلی را در بسیاری از ایام آزار می‌داد.
ابوالفضل طهماسبی سال 1329 توسط افراد ناشناس و از پشت سر مورد حمله قرار می‌گیرد و بر اثر این تعرض، در بیمارستان بستری می‌شود. در کنار این، او در طول دوران فعالیت مطبوعاتی خود چند بار به دادگاه فرا خوانده می‌شود که مهمترین آن مربوط به چاپ سرمقاله «به یک گزارش آیت الهی توجه کنید» در روز 17مرداد ماه سال 1325 مربوط می‌شود که به‌دنبال آن آیت الهی رئیس سازمان ثبت اسناد وقت قم از روزنامه شکایت می‌کند و دادگاه مربوط به این پرونده در روزهای 12 و 14 شهریور ماه سال 1325 تشکیل جلسه داده و طهماسبی به عنوان مدیر مسئول از روزنامه استوار دفاع می‌کند. در روز 14 شهریور ماه سال 1325 شماره 730، استوار با تیتر «اولین اعمال زور یا محاکمه مطبوعاتی در قم!» آن دسته از افراد و مقامات با نفوذ استان و شهر قم را که بنا به دلایل گوناگون از استوار و مطالب انتقادی آن دل خوشی نداشتند مورد حمله شدید خود قرار می‌دهد. چندین بار دیگر نیز اعلام جرم‌ها و دادگاه‌های مختلفی علیه استوار مطرح و تشکیل می‌شود. اما با این همه استوار به کار خود ادامه می‌دهد.
پس از سال‌ها روزنامه نگاری و استوار نگاه داشتن روزنامه استوار با تمام مشکلات و دشواری‌های پیش رو، ابوالفضل طهماسبی در تیر ماه سال 1354 از پای می‌افتد و در محل دفتر اداره روزنامه که متشکل از دو اتاق که یکی اتاق مدیریت و دیگری اتاق تحریریه و بایگانی و آرشیو بود، احساس کسالت کرده و به علت کهولت سن و بیماری در بیمارستان بستری می‌شود.
آخرین سرمقاله را طهماسبی درروز 24 تیرماه سال 1354 از روی تخت بیمارستان می‌نویسد و پنجشنبه 26تیر با عنوان آغاز چهل و یکمین سال استوار به چاپ می‌رسد: «به خواست خدای بزرگ و یاری همشهریان عزیز با انتشار شماره 2448 مورخ 19 تیر ماه سال 1354 مطابق 30 جمادی الثانی 1395 چهلمین سال روزنامه را به پایان رسانده و از این شماره، چهل و یکمین سال خدمتگزاری ما آغاز می‌گردد. همان‌طور که در سال‌های گذشته با فضل خداوندی و الهام از نیات قلبی شما که مبنی بر پیشرفت هر چه بیشتر شهر خودمان قلم زده‌ام برای آینده نیز بشرط حیات مسئولیت خطیر روزنامه نویسی را تعهد و ادامه می‌دهم. هدف روزنامه مانند گذشته حمایت از محرومین و بالا بردن سطح معارف مردم می‌باشد. امیدمندم خدمات ناچیزمان را پذیرا و نویسندگان این روزنامه را تأیید و تشویق فرمایید.»
اما چند روز پس از این وصیتنامه مطبوعاتی، حیات طهماسبی به ممات می‌رسد. در روز پنجشنبه 16 مرداد سال 1354 روزنامه استوار خبر درگذشت ابوالفضل طهماسبی در هشتاد و چهار سالگی را با این تیتر به اطلاع خوانندگان خود می‌رساند: «طهماسبی روزنامه نگار مبارز درگذشت.» چند روز بعد از دفن طهماسبی در آرامگاه شیخان قم آخرین شماره روزنامه استوار در تاریخ یکشنبه دوم شهریور سال 1354 منتشر می‌شود و با انتشار 2455 شماره در چهل و یک سال برای همیشه به کار خود پایان می‌دهد.
آرشیو روزنامه استوار در تعداد محدودی از کتابخانه‌های مرجع و معتبر کشور وجود دارد. کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی که سال‌هاست به عنوان یکی از مراکز علمی و فرهنگی معتبر و پیشرو در زمینه رقومی‌سازی و دیجیتالی کردن اسناد قدیمی کشور فعالیت گسترده‌ای را آغاز کرده، اقدام به اسکن و تهیه لوح الکترونیکی این روزنامه کرد که متأسفانه، به علت قدیمی و ناقص بودن مجموعه‌ای که در اختیار داشتند، تعدادی از نسخه‌های روزنامه در چهار لوح ارائه شده از سوی این نهاد موجود نیست.
————————————————————————
1- ابوالفضل طهماسبی. سومین سال استوار. روزنامه استوار سال سوم شماره 125 شنبه 21 تیرماه سال 1316
روزنامه، ضرورت زندگی
امتیاز روزنامه استوار در دوم خرداد سال 1313 توسط شورای عالی فرهنگ صادر می‌شود اما با وجود این، انتشار آن یک‌سال پس از تاریخ صدور مجوز آغاز می‌شود. روزنامه «استوار قم» به صاحب امتیازی و مدیر مسئولی ابوالفضل طهماسبی با رویکرد اقتصادی،اجتماعی، علمی و فرهنگی نخستین شماره خود را با چاپ عکسی از حرم مطهر حضرت معصومه(سلام الله علیها) در صفحه اول خود در سمت چپ لوگوی روزنامه در تاریخ بیست و چهار تیر ماه سال 1314 و در چهار صفحه سه ستونی و قطع خشتی بزرگ، در مطبعه (چاپخانه) حسین باقرزاده منتشر می‌کند.
مدیرمسئول در سرمقاله شماره اول خود با عنوان «ما و نامه‌نگاری» هدف از انتشار استوار را چنین بیان می‌کند: «بشر هر قدر در راه نشو و ارتقای علم و دانش پیش برود، به همان اندازه به نواقص گذشته خود پی برده و در تحصیل سعادت آتیه و کامیابی خویش کوشش می‌کند. در دنیای امروزه، تنها چیزی که ارزش هر ملت را، تحت سنجش و آزمایش قرار می‌دهد، میزان معارف و علوم آن توده است که از بدیهیات اولیه و واجبات سیر تکامل در دنیای معاصر است و رشد عقلی و نبوغ فکری هر قوم، در دنیای نو و گذشته به پیشرفت معارف و توسعه علوم آنها بسته بوده و می‌باشد…. آنان‌که پی به اهمیت این موضوع برده‌اند روزنامه را از ضروریات زندگانی و واجبات حیات امروز بشر می‌شمارند و درست فهمیده‌اند؛ زیرا که جریده نماینده روحیات جامعه و وسیله ارتباط افکار دانشمندان با توده مردم است. روزنامه در مفهوم واقعی خود، حافظ و پاسبان شئون و حیثیات اجتماعی است. صفحاتی که در زیر خامه نویسندگان قرار می‌گیرد، شبیه آیینه‌ای است که اندیشه‌ها و احساسات درونی صاحب قلم را صورت خارجی می‌دهد و یا گوینده بی‌زبانی است، که مبین نیات قلبی و ناقل آثار فکری نویسنده شده و افکار او را در اطراف منتشر و پراکنده می‌سازد…. در راه انجام وظیفه، با تمام مشکلات مادی و معنوی که در پیش داریم، فقط با اتکا به ذات مقدس باریتعالی، برای ادای تکلیف تا جایی که مقدور گردد، خود را آماده کرده و این بار گران را بر دوش خواهیم کشید و امیدواریم بتوانیم به انجام خدمات ملی خود نایل آییم.»
شماره اول این روزنامه با بهای فروش تک شماره در قم و طهران 6 شاهی و سایر ولایات 8 شاهی، قیمت اشتراک سالیانه طبقه اول جامعه 5 ریال و طبقه محصلین و طبقه دوم جامعه 25 ریال و با این اعلان که «وجه اشتراک روزنامه پس از ارسال سه شماره، گرفته می‌شود و برای احدی مجاناً فرستاده نمی‌شود» به میان قشر تحصیلکرده و روزنامه خوان شهرستان قم و حومه که درآن زمان تعداد اندکی از ساکنان این مناطق را تشکیل می‌دادند، رسید. کاری که یک سرمایه‌گذاری و ریسک بزرگ اقتصادی در عرصه فرهنگی بود، زیرا سال‌ها قبل از انتشار این روزنامه دو هفته نامه در چند صفحه و یک مجله در قم فعالیت داشتند که انتشار آنها بنا به دلایل گوناگون و مهمتر از همه استقبال نکردن مردم، تیراژ اندک و بازنگشتن سرمایه متوقف شده بود.
دست اندرکاران «استوار» با نگاه ویژه و اتکای خود به کسب درآمد از آگهی، در صفحه نخست اولین شماره خود، قیمت اعلانات در صفحه اول را سطری 2 ریال و سایر صفحات را یک ریال نرخ گذاری و به اطلاع خوانندگان می‌رسانند. این روزنامه در طول تاریخ 41 ساله خود در برخی از روزها در 4 صفحه و بی‌آنکه خبری به چاپ برساند، به چاپ اعلانات تجاری و مخصوصاً چاپ آگهی ثبت اسناد املاک پرداخت. تنها در سال 1317و در مورخه پنجشنبه دهم شهریور ماه برای اولین بار و به دلیل چاپ آگهی، روزنامه در 32 صفحه منتشر گردید. قیمت و تعداد سفارشات آگهی‌های غیر دولتی در سال‌های بعد افزایش یافت اما هیچ گاه به آن اندازه‌ای نرسید که بتوان با آن دخل و خرج روزنامه را تأمین کرد و به همین دلیل اتکای اصلی روزنامه به آگهی‌های دولتی بود.
یک روزنامه‌نگار پرماجرا
ابوالفضل طهماسبی سال 1280 در قم به دنیا آمد. او را تنها می‌توان در یک جمله تعریف کرد: نویسنده و روزنامه‌نگاری درخدمت مردم. با اینکه او در بعضی از بزنگاه‌ها و مقاطع مختلف سیاسی و تاریخی با موضعگیری و یکجانبه نگری‌های قلمی و عملی خود شاید از مردم فاصله گرفته باشد، اما در جمع بندی کلی، می‌توان او را جزو یکی از پاک قلم ترین روزنامه‌نگاران تاریخ معاصر به حساب آورد. نگاه ویژه و پیگیری مشکلات، معضلات و نیازهای اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی و رفاهی مردم قم، دهستان‌های تابعه و شهرهای دیگر استان مرکزی از اولین شماره تا واپسین نسخه روزنامه را در صفحات خود داشت.
دومین شماره استوار روز پنجشنبه 2 مرداد سال 1314 با تکرار عکس شماره اول (حرم مطهر حضرت معصومه(س)) که تا شماره 21 با ترتیب انتشار عجالتاً هفته‌ای یک شماره و بعداً سه شماره ادامه پیدا کرد و با تغییر چاپخانه در مطبعه مهر طهران به چاپ می‌رسد. از شماره بیست و دوم با جابه‌جایی لوگو که با خط نستعلیق نگارش شده بود و داخل یک کادر قرار داشت با زیر نویس نامه‌ای است مصور، اقتصادی، علمی، اجتماعی، ادبی، انتشار دو شماره در هفته در روزهای یکشنبه و چهارشنبه، میان سه سطر روزنامه می‌نشیند.
از شماره اول تا شماره 23 روزنامه استوار مدت 7 ماه به طول می‌انجامد و انتشار نامرتب آن تا روز دوشنبه 27بهمن ماه سال 1314 به پایان می‌رسد. استوار در صفحه اول شماره 23 خود با چاپ سرمقاله «عذر بدتر از گناه» در توجیه مشکلات خود چنین می‌نویسد: «به‌طوری که خوانندگان گرامی ما مستحضر هستند، چند هفته روزنامه استوار تعطیل گردید. تا شماره 22 در تاریخ دوازده بهمن منتشر شد و در آنجا وعده دادیم که در هفته دو شماره به مشترکین تقدیم داریم. بدیهی است برای ما که از اول کوشش داشتیم روی انجام وظیفه به خدمت ملی خود ادامه داده و در صورت امکان بر تعداد انتشار بیفزاییم خیلی مایه شرمندگی است که گذشته از تعطیل چند هفته‌ای باز هم خلف قول نموده و دوباره گناهی بر گناه سابق بیفزاییم. زیرا که در طریق اخلاق انسانی خلف وعده از صفات نکوهیده است…. مدت‌ها از حیث طبع روزنامه محتاج به مرکز بودیم و نتوانستیم رفع این مانع را بنماییم. زیرا که می‌دانستیم انتشار روزنامه با عدم وسایل طبع محلی کاری است بس دشوار که علاوه بر مخارج فوق العاده، روزنامه‌ای که در قم تنظیم و در طهران طبع شود، دارای حیثیت معنوی نخواهد بود و البته تأسیس یک مطبعه کاملی که این منظور را تأمین نماید با سرمایه جزئی امکانپذیر نبود. لذا از بدو نامه نگاری مترصد تشکیل شرکتی بودیم که مطبعه‌ای با سرمایه مکفی تأسیس گردد…. پس از چندی چهار نفر آقایان حاج سید رضا شاکری، آقای رزاق پور، آقای طاهری و آقای اشعری، از معارف خواهان برای ترقی و تعالی شهر، در مرحله خدمتگزاری به معارف، با ما همقدم شده و با شرکت ایشان به تأسیس مطبعه آبرومندی، موفق گردیدیم.»
بدین ترتیب روزنامه استوار صاحب چاپخانه مستقل می‌شود و در صفحه چهار همان شماره، آگهی راه‌اندازی چاپخانه محدود قم (مهر استوار) به اطلاع خوانندگان می‌رسد و چاپخانه آمادگی خود را برای سفارش‌های چاپی و گراور‌سازی به اطلاع مشتریان و مراجعان خود می‌رساند. چاپخانه قم یا مهر استوار در طول فعالیت خود چندین بار به تجهیز ماشین و ابزار آلات چاپخانه و تغییر حروف برجسته سربی می‌پردازد.
با اینکه استوار از پنجمین ماه فعالیت خود دارای چاپخانه می‌شود، اما در شناسنامه چهل و یکساله خود نام چاپخانه‌های بسیاری را درج کرده است. طبق اطلاعاتی که در روزنامه استوار منتشر شده، این روزنامه ابتدا چاپخانه خود را مطبعه حسین باقرزاده در تهران عنوان می‌کند و در شماره‌های بعدی از نام چاپخانه فردوسی سخن به میان می‌آورد. سال‌های بعد، صفحات روزنامه در چاپخانه‌های اتحادیه، شرکت چاپخانه قم، شرکت سهامی چاپ اراک، به چاپ می‌رسد. در ادامه، از روز پنجشنبه 10 مهر ماه سال 1316 کار چاپ به چاپخانه موسوی سپرده می‌شود. با این‌حال در روز دوشنبه 22 آذر سال 1316 شماره مسلسل 150 با چاپ یک آگهی در صفحه اول خود بار دیگر از پذیرش سفارشات چاپی خبر می‌دهد: «قابل توجه ادارات دولتی و مؤسسات ملی، تجارتخانه‌ها، شرکت‌ها، گاراژدارها و سایر اشخاصی که کارهای مطبوعاتی از هر قبیل داشته باشند مستقیماً به دفتر روزنامه استوار و یا به وسیله تلفن 108 مراجعه فرمایند. تعهد می‌کنیم که از جهت نفاست چاپ و تسریع در انجام کار رضایت خاطر مشتریان محترم را فراهم کرده، به علاوه 30 درصد از قیمتی که تاکنون حق الطبع می‌داده‌اند تخفیف می‌دهیم.»
در این زمان استوار طبق اطلاعات ستون شناسنامه خود در چاپخانه موسوی عراق به‌چاپ می‌رسد. استوار تا فروردین ماه سال 1345 به ترتیب در چاپخانه قم و حکمت قم به چاپ می‌رسد اما از شماره 1932 روز پنجشنبه 25 فروردین ماه سال 1345 کار چاپ به چاپخانه نوین قم سپرده می‌شود و پس از سی و پنج سال از انتشار، از روز پنجشنبه دوم مهر ماه سال 1348 روزنامه در چاپخانه مهر (مهر استوار) به‌چاپ می‌رسد. چاپخانه مهر استوار قم پنجشنبه 27 آبان ماه 1350 با چاپ یک آگهی از برگزاری دوره آموزشی حروفچینی و اعطای دیپلم خبر می‌دهد: «پذیرش کارگر چاپخانه، مهر استوار قم ظرف مدت بیست روز فقط با مبلغ 200تومان دیپلم حروفچینی می‌دهد که بعد از 20 روز داوطلبان می‌توانند با حقوق مکفی در این چاپخانه مشغول به‌کار شوند. نشانی چهارراه شاه جنب بانک بازرگانی. بیش از دو نفر احتیاج نداریم.»
این چاپخانه در سال 1349 و اوایل دهه پنجاه با تجهیز ابزار آلات تقریباً مدرن چاپخانه از قبیل ماشین چاپ و حروف سربی، بازسازی و نوسازی می‌شود و اندکی بعد یعنی سال 1353، ناگهان آگهی انحلال شرکت چاپخانه مهر، در روزنامه استوار قم به‌چاپ می‌رسد اما با این حال آخرین شماره استوار از چاپخانه مهر استوار خارج می‌شود.
توسعه به تهران و مدیران جدید
استوار با آنکه نام روزنامه را به یدک می‌کشید، روند چاپ و انتشار خود را یک شماره در هفته (پنجشنبه ها) از شماره 22 مورخه 12 بهمن ماه سال 1314، دو شماره در هفته روزهای یکشنبه و چهارشنبه و از شماره27 مورخه یکشنبه دهم اسفند ماه سال 1314 سه شماره در هفته (یکشنبه، سه شنبه و پنجشنبه) اعلام می‌کند. از شماره دوم مورخه پنجشنبه دوم مرداد سال 1314، استوار با چاپ یک آگهش (آگهی) در صفحه اول خود، مرکز کل تک فروشی استوار در طهران را فقط مغازه خرازی و لوازم التحریر فروشی افشاری واقع در خیابان چراغ برق و یک دفتر در خیابان باب همایون نمره 4 و شماره تلفن 2182 با مدیریت فردی به نام جلال صالحی جهت رسیدگی به کارهای مربوطه و مراجعت اشخاص و مشترکین و یا تقاضا کنندگان اشتراک روزنامه معرفی می‌کند که در شماره‌های بعد به معرفی دفاتر دیگر در سایر ولایات می‌پردازد. نام جلال صالحی بعد‌ها یعنی از شماره 23 به عنوان نگارنده و سردبیر استوار در صفحه اول درج می‌گردد. صالحی تا17 اردیبهشت ماه سال 1315 سردبیر روزنامه باقی می‌ماند اما در شماره 42 با نگارش مطلبی در صفحه اول و با تیتر پوزش و آگاهی از سردبیری روزنامه، به دلیل مسافرت کناره‌گیری می‌کند. جدا از جلال صالحی استوار در اولین شماره سال 1325 یعنی پنجشنبه اول فروردین ماه سال 1325 شماره 709، سال یازدهم، برای اولین و آخرین بار با عنوان «خدمتگزاران مطبوعات و هیأت تحریریه روزنامه استوار» به معرفی هیأت تحریریه خود (آقایان ابوالفضل طهماسبی مؤسس و مدیر روزنامه استوار، علی اصغر فقیهی،حیدر علی قلمداران و حسین حسینی) می‌پردازد. سال‌ها بعد حسینی که در تحریریه استوار مطالب و مقالات ادبی می‌نوشت و هر از چند گاهی اشعاری از خود و دیگر شاعران در صفحات روزنامه و پاورقی‌های نویسندگان مختلف را برای صفحه دوم استوار تنظیم و تهیه می‌کرد، مسئولیت سرویس ادبی و هنری استوار را برعهده می‌گیرد.
استوار در آغاز سال سی و نهم خود در شماره 2343 روز پنجشنبه 28 تیر ماه سال 1352 در اطلاعیه‌ای در صفحه اول خود با این مضمون که «بنا به خواهش عده زیادی از خوانندگان از این هفته یک صفحه ادبی زیر نظر مستقیم جناب آقای حسین حسینی دوست شاعر و با‌ذوقمان ترتیب داده شده که امیدواریم مورد توجه قرار گیرد.» به چاپ می‌رساند که تحولی بزرگ در عرصه ادبی کشور به وجود می‌آورد و به سهم خود جایگاهی برای شناسایی و معرفی بسیاری از شاعران معاصر می‌گردد. صفحه ادبی که یکی از صفحات پربار و پر مخاطب استوار (صفحه دوم) این روزنامه بود، تا شماره پایانی ادامه پیدا می‌کند و در آن اشعاری از شاعران نامدار و گمنام به چاپ می‌رسد.
استوار مانند بسیاری از روزنامه‌های استانی و محلی، از نظر شکل ظاهری و کیفیت چاپ، نه روزنامه‌ای زیبا بود و نه از صفحات متعدد و مطالب متنوع و تصاویر گوناگون بهره می‌برد. این روزنامه با چهار صفحه کار خود را شروع کرد و در مقاطعی، در هشت صفحه به چاپ رسید. در شهریور ماه سال 1320 و از روز بیست و یکم تیر همان سال به دلیل کمبود و گرانی کاغذ در دو صفحه به دست خوانندگان خود می‌رسد و از شماره 631مورخه پنجشنبه 26 مرداد ماه سال 1323 بار دیگر با چهار صفحه و قیمت تکفروشی دو ریال به چاپ می‌رسد. بسیاری از نسخه‌های این روزنامه تا آخرین شماره نیز صرفاً جهت چاپ آگهی‌های تجارتی و اعلانات ثبت املاک که در آن سال‌ها، انحصار آنها به استوار تعلق داشت، در دو صفحه منتشر شده است. با اینکه در صفحات استوار آگهی بر اخبار، مقالات و سایر مطالب برتری داشت و فضای زیادی را اشغال می‌کرد، اما هیچ گاه به سود‌آوری نرسید چنانکه صاحب امتیاز و مدیر مسئول روزنامه در چهل و یک سال عمر روزنامه چند بار مجبور به گران کردن قیمت تک فروشی و هزینه اشتراک گردید. طهماسبی در چند مقاله و در مقاطع مختلف تاریخ از گرانی کاغذ و ملزومات چاپ، بد حسابی نمایندگان روزنامه در استان‌ها و واریز نشدن وجه آبونمان از سوی مشترکین شکایت می‌کند. در تاریخ 21 تیر ماه سال 1316 سال سوم شماره 125 مدیر مسئول در مورد تراز مالی روزنامه در پایان دومین سال فعالیت خود چنین می‌نویسد:… تردیدی نیست که بقای هر مؤسسه بسته به تعدیل و توازن دخل و خرج است که بتوان به پیش رفتنش امیدوار شد. پایان سال اول در مقایسه درآمد و مخارج روزنامه هفت هزار ریال کسر عمل موجود بود و با دادن این خسارت وارد سال دوم گشته و دست از تعقیب این خدمت ملی برنداشتیم و اینک که سال سوم روزنامه شروع می‌شود چهار هزار ریال هم کسری در جداول سال دوم دیده می‌شود که مجموعاً حاصل عملکرد دو سال روزنامه نگاری یک رقم 11 هزار ریالی ضرر در مقابل چشمم مجسم می‌کند.
با اینکه طهماسبی در کنار انتشار روزنامه استوار، به کار چاپ و نشر کتاب می‌پردازد. اما در تمام مدت حیات مطبوعاتی خود از اوضاع بد اقتصادی روزنامه می‌نالد. او در شماره 627 به تاریخ پنجشنبه هشتم تیر ماه سال 1323 با چاپ مطلبی با عنوان «تعطیلی استوار» با شکایت از وضع موجود و مشکلات چاپ و نشر از امکان تعطیلی روزنامه به‌علت زیان دهی خبر می‌دهد. اما از سوی دیگر در تاریخ پنجشنبه پنجم آذر ماه سال1315 قیمت تکفروشی روزنامه را در یک اقدام بی‌سابقه از شش شاهی به چهار شاهی کاهش می‌دهد و از اولین شماره سال 1316 و شماره 88، قیمت تکفروشی روزنامه را به شش شاهی بر می‌گرداند. تمام اقدامات چند ساله طهماسبی و دست‌اندرکاران روزنامه، باز هم از استوار یک روزنامه سودده نمی‌سازد. روزنامه‌های عصر مانند اطلاعات و کیهان از لحاظ تعداد و زیبایی صفحات، به کارگیری دستگاه‌های جدید و مدرن چاپ، کاغذ مرغوب، استفاده از روزنامه نگاران و خبرنگاران حرفه‌ای و سرعت در توزیع روزنامه، استوار را چند بار به تحول در شکل و محتوای روزنامه وادار می‌سازد. استوار در شماره 135 مورخه سه شنبه 12 مهر ماه سال 1316 تا دوشنبه اول آذر سال 1316 از خط نستعلیق به حروف ساده تغییر لوگو می‌دهد و با تغییر فونت و استفاده زیاد از کادر و گراور فضای روزنامه را دگرگون می‌کند.
در روز یکشنبه 13 مرداد ماه سال 1319 و ششمین سال انتشار خود، به تغییر یونیفرم و چاپ لوگو و تاریخ روزنامه و چاپ مشخصات خود در صفحه آخر اقدام می‌کند. از شماره 1432 روز پنجشنبه دهم مرداد ماه سال 1336، لوگو خط نستعلیق جای خود را به یک طرح گرافیکی می‌دهد. پس از 65 نسخه و از شماره 1491 روز پنجشنبه بیست و شش تیر ماه سال، 1337 لوگو گرافیکی، به دوباره خط نستعلیق باز می‌گردد و تا شماره پایانی، با همین خط اما با تغییر در نوع نگارش و اندازه آن، به چاپ می‌رسد. جایگاه یا آدرس اداره روزنامه استوار قم تا سال دوم انتشار در خیابان ارم قم بود. از مورخه دوشنبه 19 مرداد ماه سال 1315، با چاپ اعلان تغییر محل اداره، دفتر روزنامه به گذر حاجی سید عبدالله منتقل می‌شود. پس از آن از روز پنجشنبه دوم شهریور ماه سال 1317 شماره 210، به خیابان ارم جنب اداره ثبت اسناد قم تغییر مکان می‌دهد. از سال دهم انتشار، شماره 630 مورخه 24 مرداد ماه سال 1323 روزنامه به خیابان آذر سه راه بازار مقابل بانک سپه قم منتقل می‌شود و تا روز آخر و شماره پایانی، در این محل می‌ماند.
رسانه‌ای که ناخواسته سیاسی شد
استوار یک روزنامه سیاسی نبود، طبق متنی که از شماره پنجشنبه 30 بهمن ماه سال 1332، شماره 608 در کنار لوگوی خود با این مضمون که «این نشریه مستقل است و بستگی به هیچ‌یک از احزاب سیاسی ندارد» به چاپ رسید، روزنامه‌ای بود که بیشتر به مباحث اجتماعی، اقتصادی، اخبار شهری، اخبار خارجه و اخبار مرکزی می‌پرداخت. اما در تاریخ پرفراز و نشیب چهل و یک ساله خود خواسته یا ناخواسته صفحات خود را وارد دنیای سیاست کرده و در مقاطع حساس و مهم تاریخی موضعگیری‌های مختلفی را نسبت به مسائل سیاسی داخلی و خارجی می‌گیرد. با این همه، استوار در گذر از پهلوی اول و دوم، ماجرای کشف حجاب، جنگ جهانی دوم، اشغال ایران توسط متفقین در شهریور ماه سال 1320، کودتای 28 مرداد سال 1332، حوادث خرداد ماه سال 1342 و… دوبار به محاق توقیف می‌رود.
بار اول در سال‌های اوایل انتشار و به دنبال چاپ مطلبی در اعتراض به کارکرد کارخانه برق شهر و روزها جدل و کشمکش قلمی، به دستور شهربانی قم، توقیف می‌شود. توقیف دوم در پی تشکیل کمیسیونی با نام کمیسیون تصفیه مطبوعات از سوی دولت، استوار در روز پنجشنبه دوازدهم اسفند ماه سال 1338 شماره 1590 به یکباره، توقیف می‌شود. یک ماه بعد، مدیر مسئول روزنامه استوار در سر مقاله روز پنجشنبه 18فروردین ماه سال 1339 شماره 1591 خود با عنوان «تعطیل یکماهه!» توقیف سی و چهار روزه روزنامه را توفیق اجباری برای رفع خستگی 25 سال کار مداوم مطبوعاتی می‌خواند! و بدین ترتیب استوار انتشار خود را، بار دیگر از سر می‌گیرد.
قلم صریح، زبان تند و انتقادهای بی‌پروا و پیگیری‌های استوار در استیفای حقوق و مطالبات مردم، طرح مشکلات و معضلات مربوط به استان و مخصوصاً شهر قم، دولت، مقامات و صاحب منصبان محلی را در بسیاری از ایام آزار می‌داد.
ابوالفضل طهماسبی سال 1329 توسط افراد ناشناس و از پشت سر مورد حمله قرار می‌گیرد و بر اثر این تعرض، در بیمارستان بستری می‌شود. در کنار این، او در طول دوران فعالیت مطبوعاتی خود چند بار به دادگاه فرا خوانده می‌شود که مهمترین آن مربوط به چاپ سرمقاله «به یک گزارش آیت الهی توجه کنید» در روز 17مرداد ماه سال 1325 مربوط می‌شود که به‌دنبال آن آیت الهی رئیس سازمان ثبت اسناد وقت قم از روزنامه شکایت می‌کند و دادگاه مربوط به این پرونده در روزهای 12 و 14 شهریور ماه سال 1325 تشکیل جلسه داده و طهماسبی به عنوان مدیر مسئول از روزنامه استوار دفاع می‌کند. در روز 14 شهریور ماه سال 1325 شماره 730، استوار با تیتر «اولین اعمال زور یا محاکمه مطبوعاتی در قم!» آن دسته از افراد و مقامات با نفوذ استان و شهر قم را که بنا به دلایل گوناگون از استوار و مطالب انتقادی آن دل خوشی نداشتند مورد حمله شدید خود قرار می‌دهد. چندین بار دیگر نیز اعلام جرم‌ها و دادگاه‌های مختلفی علیه استوار مطرح و تشکیل می‌شود. اما با این همه استوار به کار خود ادامه می‌دهد.
پس از سال‌ها روزنامه نگاری و استوار نگاه داشتن روزنامه استوار با تمام مشکلات و دشواری‌های پیش رو، ابوالفضل طهماسبی در تیر ماه سال 1354 از پای می‌افتد و در محل دفتر اداره روزنامه که متشکل از دو اتاق که یکی اتاق مدیریت و دیگری اتاق تحریریه و بایگانی و آرشیو بود، احساس کسالت کرده و به علت کهولت سن و بیماری در بیمارستان بستری می‌شود.
آخرین سرمقاله را طهماسبی درروز 24 تیرماه سال 1354 از روی تخت بیمارستان می‌نویسد و پنجشنبه 26تیر با عنوان آغاز چهل و یکمین سال استوار به چاپ می‌رسد: «به خواست خدای بزرگ و یاری همشهریان عزیز با انتشار شماره 2448 مورخ 19 تیر ماه سال 1354 مطابق 30 جمادی الثانی 1395 چهلمین سال روزنامه را به پایان رسانده و از این شماره، چهل و یکمین سال خدمتگزاری ما آغاز می‌گردد. همان‌طور که در سال‌های گذشته با فضل خداوندی و الهام از نیات قلبی شما که مبنی بر پیشرفت هر چه بیشتر شهر خودمان قلم زده‌ام برای آینده نیز بشرط حیات مسئولیت خطیر روزنامه نویسی را تعهد و ادامه می‌دهم. هدف روزنامه مانند گذشته حمایت از محرومین و بالا بردن سطح معارف مردم می‌باشد. امیدمندم خدمات ناچیزمان را پذیرا و نویسندگان این روزنامه را تأیید و تشویق فرمایید.»
اما چند روز پس از این وصیتنامه مطبوعاتی، حیات طهماسبی به ممات می‌رسد. در روز پنجشنبه 16 مرداد سال 1354 روزنامه استوار خبر درگذشت ابوالفضل طهماسبی در هشتاد و چهار سالگی را با این تیتر به اطلاع خوانندگان خود می‌رساند: «طهماسبی روزنامه نگار مبارز درگذشت.» چند روز بعد از دفن طهماسبی در آرامگاه شیخان قم آخرین شماره روزنامه استوار در تاریخ یکشنبه دوم شهریور سال 1354 منتشر می‌شود و با انتشار 2455 شماره در چهل و یک سال برای همیشه به کار خود پایان می‌دهد.
آرشیو روزنامه استوار در تعداد محدودی از کتابخانه‌های مرجع و معتبر کشور وجود دارد. کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی که سال‌هاست به عنوان یکی از مراکز علمی و فرهنگی معتبر و پیشرو در زمینه رقومی‌سازی و دیجیتالی کردن اسناد قدیمی کشور فعالیت گسترده‌ای را آغاز کرده، اقدام به اسکن و تهیه لوح الکترونیکی این روزنامه کرد که متأسفانه، به علت قدیمی و ناقص بودن مجموعه‌ای که در اختیار داشتند، تعدادی از نسخه‌های روزنامه در چهار لوح ارائه شده از سوی این نهاد موجود نیست.
————————————————————————
1- ابوالفضل طهماسبی. سومین سال استوار. روزنامه استوار سال سوم شماره 125 شنبه 21 تیرماه سال 1316
منبع: روزنامه ایران – شماره 5993 – سه شنبه 13 مرداد 1394
