در اواسط روزگار قاجار شهر قم به ده محله تقسیم شده بود. یکی از این محلات اسحاقیه نام دارد. این محله در خیابان‌کشی‌های دوره پهلوی اول تقریبا تخریب و نام و موقعیت محل نیز از یادها رفت.
حتی معمرین/دیرسالان نیز این محل را نمی‌شناسند و به یاد نمی‌آورند. علت موسوم بودن به اسحاقیه وجود مزار منسوب به احمد بن اسحاق اشعری نمایندۀ امام حسن عسکری(ع) است که بعد به همت کجویی اردستانی صاحب انوارالمشعشعین معلوم شد که مزار ناصرالدین علی از احفاد امام حسن مجتبی(ع) است.
مفلس قمی(شیخ ارده شیره) حدود این محل را چنین می‌گوید: «محله دهم: محلۀ اسحاقیه است. ابتدای او دروازه خاکفرج است و انتهای او چاله خروس باجک است. گذر کولیخان و بازار مسگرها و حمام چال و کوچه جوب پاها، داخل این محل است.» (تحفه الفاطمیین، چاپ بنیاد قم پژوهی، ج2، ص 349)
توضیح:
1. دروازه خاکفرج ابتدای بازار بزرگ و بر سر پل علیخانی کنونی بوده است. در زمان رضا شاه تخریب شد.
2. گذر کولیخان در ادامه بازار در چهار راه فعلی بازار بوده است. در زمان رضا شاه تخریب شد.
3. قسمتی از بازار مسگرها بازمانده که تا حدود سی سال پیش فعال بود و کنون مشاغل دیگر آنجا است.
4. چال خروس کوچه شماره 3 باجک فعلی است که ابتدای محلۀ زادگاه نگارنده است.
تصاویری قسمتی از این محل که بازمانده با کوشش ستودنی پژوهشگر معماری سنتی جناب محمدعلی استادعلی تهیه شده است و به علاقه‌مندان تقدیم می‌شود.
سیدمحسن محسنی
