دو اصطلاح بالا جفت کلمه/ جفت ترکیب، در گویش قمی محسوب می شوند.
این جفت کلمات/ ترکیبات الزاما متضاد کامل نیستند ، اما از برابر نهادن یکی در برابر دیگری معنایشان بهتر فهمیده می شود.
این دو ترکیب در زبان پدر من هنوز زنده است و دائما به کار می برد. مثلا می گوید : “بابا دوتا نون بازاری بیگیر”
یا “چند تا نون خونَگی بیگیر”
منظورش از” نون بازاری” ، نان سنگک و از “نون خونَگی” نون تافتون( نان گرد خانگی) است.
همیشه از خودم می پرسیدم چرا به نان سنگک ، نان بازاری می گوید و به نان تافتون نون خونَگی.
تا این که داستان پختن نان در محله قدیممان را ( یعنی کوچه نو که قسمتی از باغ پنبه بزرگ بود) برایم تعریف کرد.
معلوم شد که تا اوایل دوره پهلوی دوم و حتی اواسط آن ، بیشتر مردم در خانه خودشان نان تافتون( گرد) می پختند.
روشن تر در بیرون از خانه ها نان تافتونی نبود. او گفت نان به صورت دوره ای و نوبتی در خانه ها پخته می شد. و گفت که مادر مشت علی هاجر ( یعنی همین هاجر خانم که مشت علی به او منسوب است ) گاهی به جای کسانی که وقت پختن نداشتند ، در برابر عوضی نان می پخت.
بد نیست بگویم که این مشت علی هاجر از هم دوره ای عموی بزرگ من مرحوم کربلایی آقا علی بود و هردو کشاورزی( اجارداری) داشتند. او به سبک مردمان دوره قاجار لباس می پوشید. از نادر مردانی که در تاریخ باید دنبالشان گشت.
نان بیرون از خانه ، همین نان سنگک معروف بود که در اصطلاح قدیمی ها هنوز به نون بازاری موسوم است.
منظور از بازار در این اصطلاح: هر معبر یا گذر عمومی است که مردم در آنجا تلاقی می کنند و نه صرفا بازارهای سرپوشیده معروف و سنتی فعلی. یعنی بیرون از خانه به جز نان سنگک ، نان دیگری نبوده است.
با این وصف منظور از دکاکین خبازی در کتابچه های قاجاری قم، صرفا نانوایی های سنگکی است.
بدین ترتیب متوجه شدم که چرا کهن سالان قمی به نان سنگک ، نون بازاری و به نان تافتون ، نون خونَگی می گویند.
هم چنین دریافتم برای فهمیدن معانی بسیاری از کلمات و ترکیبات مندرج در متون و اسناد قدیمی، می باید به فرهنگ عامه که هنوز زنده و جاری هست، رجوع کرد.
