بنا بر روایات، شهر قم را که همیشه مرکز مهم ارتباطات بوده، حلقه‌ای از آتشگاه‌ها در بر می‌گرفته است. در جنوب شرقی بر صخره‌ای رفیع* دو آرامگاه کوچک سر برافراشته‌اند. یکی از آن دو که خیلی قدیمی است شبستان ساده مدوری دارد که از بیرون به شکل مخروط است و بنا بر افسانه‌ها یکی از برادران إلى یا الیاس پیغمبر در آن جا دفن شده است.*
اخیرا به بنای کوچک (آتشگاه؟) دو اتاق سبک قاجاریه را اضافه کرده‌اند. آرامگاه دیگر گنبدی است متعلق به عصر مغول که به کمک پلکانی متشکل از تخته‌سنگ‌های عریض مرمری به این مکان رفیع وارد می‌شوند.
متاسفانه جز بنای قدمگاه، از بناهای ذکرشده، دیگر خبری نیست و مشخص نیست در چه زمانی تخریب شده‌اند.
در شیراز هنوز هم بنای کوچکی را که در شمال شهر و در یک بلندی نزدیک دروازه قرآن قرار دارد، آتشگاه می‌خوانند. وقتی از آن بازدید کردیم ملاحظه شد که گنبد و قسمت بالای طاق‌ها حداکثر متعلق به عصر صفویه هستند. به عکس پایه‌ستون‌ها که در اطراف سنگی تراشیده و تو خالی نهاد شده به نظر قدیمی‌تر بودند. حوضچه‌ای که بدین طریق ساخته شده سطح داخلی بنا را اشغال کرده است. امکان دارد که این جا معبدی در هوای آزاد بوده که بعدها بر آن بنایی به سبک اسلامی برپا داشته‌اند. در این صورت افسانه تحقق می‌یابد و این دلیل دیگری خواهد بود بر تداوم کاربرد مکان‌های رفیع…
منبع: ماکسیم سیرو، کتاب آثار ایران، جلد ۱ و ۲، صص ۱۱۷_۱۱۸
* کوه خضر
** این مطلب در ژانویه ۱۹۳۸ میلادی نوشته شده است و نکتۀ مهم این است که در بیست سال اخیر از ماهیت بنای دوم اطلاعی در دست نیست.
2 دیدگاه
محمد
جالب بود
عکس های خیلی قدیمی و زیرخاکی از کوه خضر رو کجا میتونم گیر بیارم؟