سیدمحسن محسنی
یکی از ویژگی‌های بافت تاریخی قم، وجود مساجد کوچک است که بیشترشان فاقد امامان جماعت‌اند.
این مساجد برای مسافران و رهگذران و افرادی ساخته شده بود که فرصت رسیدن به مسجد اصلی را ندارند و یا خارج از وقت جماعت می‌توانند، نماز بخوانند. یا این که برای کاری شتاب دارند و فرصتی آنچنان ندارند ولی از نمازشان نیز نمی‌خواهند بازبمانند.
فعلا چهار مسجد از این نمونه مساجد کوچک معرفی می‌شود:
۱. مسجد بازار کهنه
۲. مسجد بازار بزرگ
۳. مسجد میدان کهنه
۴. مسجد گذر خان
مسجد کوچه نو (محله زادگاه نگارنده) نیز از این زمره مساجد محسوب می‌شود. این مسجد از مسجد اصلی در باغ‌پنبه پیش از ایجاد شدن کوچه نو به عنوان محلی مستقل فاصله زیادی داشت. مرحوم آقا هاشم محسنی در اواخر دوران قاجار این مسجد را ساخت و همین مسجد بعدها موجب جدا شدن محله کوچه نو و استقلال آن از محل اصلی یعنی باغ‌پنبه گردید.
به نظر نگارنده این مساجد با توجه به کاربری خاص مذهبی خود باید جداگانه به ثبت برسند. ضمن اینکه تغییرات جدید باید از چهره آنها زدوده و به سبک قدیم ترمیم شوند.
با این وصف، تخریب ناخردمندانه بافت تاریخی قم به بهانه توسعه و بهانه‌های دیگر، تخریب این فرهنگ زیبا و دلنشین نیز هست.
در تصویر فوق مسجد کوچکِ میدان کهنه با سقاخانه مجاورش (دو بنای کم نظیر در کنار هم) که با فاصله کوتاهی با مسجد بزرگ فیض در همان میدان قرار دارد با دو نمازگزار در ساعت نه شب دیده می‌شود. افسوس که ما قدر این مواریث را نمی‌دانیم.
۱۴۰۰/۰۷/۰۳
