روستای سنجگان یا به زبان محلی سینجیگون سابقه درازی در تاریخ کهن ایران و منطقه قم دارد. این روستا در بخش خلجستان و در فاصله 65 کیلومتری جنوب شرقی قم قرار دارد
مردم روستا از اقوام ایرانی‌تبار و از قوم پارس هستند. وجود آتشکده و محوطهٔ باستانی با نام « گبری‌ها» و مجموعه ای از آداب و رسوم، سنت ها و اعتقادات خاص در بین مردم این روستا نشان می دهد که آن ها زمانی از آیین زرتشت پیروی می کرده اند.
بدپیله به معنی آدم سمج ، قزقون به معنی دیگ بزرگ، کماجدون به معنی دیگ کوچک ، جخ به معنی تازه ، سگرمه به معنی اخم ، هوچ پلا به معنی آبکش و قلیدن با تشدید لام به معنی غلطیدن ، ولم ده و ولش ده با کسر دال به معنی رها کردن ، بخشی از واژه های باستانی است که در زبان این روستا جریان دارد و مردم قم و بخشی از روستاهای اطراف نیز هنوز از آن استفاده می کنند. از جمله کلمه او (ow) به معنی آب و اویار (عویار) به معنی میراب (تقسیم و تنظیم کننده آب) یا مسئول آبیاری زمین کشاورزی است
در این روستا آثار تاریخی متعددی وجود دارد از جمله ؛ محوطه باستانی روستا ،مربوط به دوره اشکانیان – ساسانیان که در شمال روستای سنجگان واقع شده است.
این اثر در تاریخ ۹ بهمن ۱۳۸۶ با شمارهٔ ثبت ۲۰۷۱۰ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. مردم روستا در گویش محلی به آن زاغهٔ گبری‌ها یا «زاغه گبری» می گویند.
متاسفانه بدلیل عدم توجه کافی به ارزش این اثر تاریخی ، اخیرا ساخت و سازهای” مسکن مهر روستایی ” در این محوطه در حال اجراست که می تواند زیانهایی به بافت تاریخی این ناحیه وارد نماید .
اثر تاریخی دیگر، حمام روستاست که به دوران قاجاریه نسبت داده میشود . این حمام تاریخی توسط هنرمند معروف عصر ناصری “حسین قمی” معروف به “معمارباشی” طراحی و اجرا شد.
مراسم تعزیه خوانی در این روستا سابقه ای معادل تاریخ تعزیه خوانی در ایران دارد .بدلیل همین سابقه، حسینیه این روستا پذیرای اثر هنرمندانه استاد فرشچیان بنام ” ظهر عاشورا ” شده است. (نقل از ویکی پدیا)
مهمترین اثرباستانی این منطقه، سد تاریخی سنجگان است. این سد یکی از چهار سد بزرگ استان قم( سد پانزده خرداد – سد کبار – و ) با سابقه ای به درازای تاریخ ساسانیان دارد . سد بر مسیر رودخانه سلمان بنا شده است .
بنای فعلی، سد حاصل چند مرحله بازسازی و ترمیم است . اولین باز سازی در سال 1350 و باز سازی بعدی در سال 1360 و آخرین باز سازی مربوط به سال 1380 است . ارتفاع فعلی تاج از سطح زمین 25 متر و از نوع قوسی بتنی است . دریاچه این سد گنجایش پانصد هزار متر مکعب آب دارد .
آب کشاورزی این روستا و روستاهای اطراف از جمله روستای” یکه باغ ” از این سد تامین می گردد. باغداری با درختان . گردو ، فندق ، سیب ، هلو و زردآلو، اصلی ترین بخش کشاورزی این روستا است .
ناحیه سر سبز بالای دریاچه و کناره های دریاچه، منطقه زیبایی برای تفریح و گردشگری است . متاسفانه فرهنگ غلط استفاده از طبیعت، زیبایی این منطقه را با انبوهی از زباله و پسماندهای غذایی به زشتی تبدیل کرده است . همتی از سوی شورای روستا و گردشگران طبیعت و دوستداران محیط زیست لازم است تا در یک اقدام فراگیر این منطقه پاکسازی و استمرار نظافت ان با نصب تابلو و هشدارهایی در مسیر گردشگران تامین شود .
کوههای بلند و سر سبز اطراف دریاچه از جمله ارتفاعات خستک با ارتفاعی حدود 2800 متر، مسیر بسیار مناسبی برای گروههای کوهنوردی است که پس از طی مسیر استراحتی در فضای سبز اطراف دریاچه بنمایند. غالبا مسیر رفت از منطقه کوهستانی و مسیر برگشت از کنار باغهای روستا صورت می گیرد .
اواخر شهریور فرصت بسیار مناسبی است برای جمع آوری سماق در این منطقه . سماقی طبیعی در کنار کباب !
مسیر دستیابی به این رو ستا از جاده اراک بطرف سلفجگان است . از سلفجگان در مسیر جاده ساوه ، کیلومتر 8 دست چپ جاده بطرف روستای یکه باغ و با طی حدود 14 کیلومتر در جاده فرعی به سنچگان می رسید .
توضیح : بازدید از حمام، حسینیه ، زاغه گبری و تصاویر مربوط به آن در یک گزارش دیگر تقدیم خواهد شد .
کلیه عکسهای ضمیمه توسط نگارنده در تاریخ بازدید (12/6/95) گرفته شده است
تهیه و تنظیم: ابوالفضل قیامی
