شناسنامه سند هزار و اندی ساله سرزمین قم

1. نام اصلی: کتاب قم
2. نام متداول: تاریخ قم
3. نام مؤلف: حسن بن محمد بن حسن قمی
4. زبان نگارش: تازی/عربی
5. اهدا شونده یا کسی که کتاب به نام او تدوین شده: صاحب بن عَبّاد وزیر فخرالدوله دیلمی
6. تعداد باب‌های کتاب: 20 باب
7. سال پایان تألیف: 379ق
8. موضوع: تاریخ شهر قم و توصیف قلمرو تاریخی سرزمین قم(شهرهای پیرامون) و جز آن
9. نام مترجم به فارسی: حسن بن علی بن عبدالملک قمی
10 سال ترجمه: 805 و 806ق
11 نام امیر درخواست کننده: ابراهیم بن محمد بن محمد بن علی صفی از امیران خطه/سرزمین قم. مقابر گنبد سبز منسوب به این خاندان حکومت‌گر و دانشمند است.
12. تعداد باب‌های ترجمه: 5 باب
13 علمای قدیم مراجعه کننده به کتاب: علامه مجلسی، میرزا عبدالله افندی، میر سیداحمد حسینی کرکی، میرمحمد اشرف نواده اوصاحب فضایل السادات، آقا محمد علی کرمانشاهی صاحب مقامع الفضل و شماری دیگر.
14 نسخ‌های عربی: تاکنون نسخه‌ای یافت نشده است. اما سوابقی از آن تا دورۀ قاجار وجود داشته است. اخیرا اطلاعاتی در مورد اصل عربی به دست آمده است، اما اطمینان بخش نیست.
15. نسخه‌های فارسی: الف. نسخ کهن حداقل سه نسخه مربوط به قرن نهم یافت شده است. ب. نسخه‌های متأخر: پر شمار است.
16. تعداد باب‌های موجود به فارسی: همان پنج باب ترجمه شده است.
17.چاپهای فارسی: 1. تصحیح سیدجلال‌الدین طهرانی، سال 1313، چاپ کتابخانه مجلس، از روی نسخه مورخ 1001ق، باز چاپ به صورت افست، طوس، 1361ش 2. تصحیح محمدرضا انصاری قمی، کتابخانه مرعشی، 1385، 3. چاپ انتشارات زایر از روی نسخه قاجاری مضبوط در کتابخانه آستانه.
18. در دست تصحیح: 1. بر اساس شنیده‌ها جناب دکتر سید حسین مدرسی طباطبایی(استاد دانشگاه‌های پرینستون و کلمبیا و اوهایو امریکا) قصد تصحیح کتاب را داشته‌اند، ولی سپس از دستور کار ایشان خارج شده است 2. جناب دکتر علی‌اشرف صادقی(زبانشناس، استاد بازنشسته دانشگاه تهران و سرپرست فرهنگ جامع زبان فارسی) بر اساس مذاکره‌ای که قبلا با ایشان شد، تصحیح این کتاب را در نوبت کارهای پژوهشی دارند.
تفصیل و مبسوط این شناسنامه شامل مقالات تحقیقی در مورد این کتاب و نسخه های خطی آن ودیگر مطالب مرتبط در آینده نشر می شود.
🔹 سیدمحسن محسنی