قم در عهد مادها

پیش ازسلسه ی مادها، قم و فلات مرکزی ایران تابع دولت ایلام بود، وقتی آریایی ها به سمت غرب حرکت کردند و به داخل ری و اطراف آن وارد شدند، سپاه آشور، به این منطقه هجوم آورد و تا البرز و دماوند را مورد تاخت و تاز خود قرار داد(1) تا حدود و (700 ق. م) بخش غربی ایران در دست آشوریان بود تا اینکه هوخشتره (612، 605 ق. م) دست متجاوز آن دولت را از این سرزمین کوتاه کرد و دولت ماد را به دو قسمت ماد کوچک و ماد بزرگ تقسیم نمود که ری و قم جزء ماد بزرگ قرار گرفتند.(2)

در عصر مادها، مغان، روحانیون یا طبقه ی مذهبی، از ری و اطراف آن از جمله قم، برخاسته اند و این نواحی را مهد مغان می نامیدند(3) که کشف گورهای موبدان مادی در اطراف قم، مؤید این امر است. باستان شناسان در 500 متری نیایشگاه سنگی زار بلاغ قم، موفّق به کشف دو گور از این دوره شدند و احتمال می دهند این گورها متعلق به موبدان باشد.(4) همچنین 64 قطعه آجر منقوش دوره ی مادها در استان قم، در محوّطه ی تاریخی قل درویش و شمشیرگاه به دست آمده که این مشخص می کند که برای مدت طولانی اطراف قم سکونت گاه بوده است.

مؤلف تاریخ ماد می نویسد:

«اطراف دریاچه های حوض سلطان و نمک، که اکنون شهر قم در کنار آن واقع است در عهد آشوریان سرزمین رودک ها، محل جاری شدن رودهای کوچک، می نامیدند و این ناحیه مناسب ترین جا برای سکونت و زراعت در دامنه های البرز است.»(5) این فرضیه در مورد قم وجود دارد که این خطه، حتی در دوران اساطیری جایگاه مذهبی بوده و جمکران شاید همان ورجمکرد، محل حکومت جمشید پادشاه پیشدادی بوده و در عهد مادها محل تجمع روحانیون ماد بوده است.

1- (1). جغرافیای ایران باستان، مشکور، ص 184.
2- (2). ایران باستان، ج 1، ص 207.
3- (3). ری باستان، ج 2، ص 93.
4- (4). روزنامه ی ایمان، 1384، ش 941، دهم خرداد.
1- (5). تاریخ ماد، دیا کرنف، ص 89.

قم از ابتدای دوره قاجاریه تا مشروطه [کتاب]:بررسی سیر تحولات سیاسی،اجتماعی ،اقتصادی و فرهنگی/حسن قریشی کرین