در میانه دشت های کویری قم به مدد قنات ها، آبادی هایی هر چند کوچک در داخل قلعه هایی مجهز به هر آنچه لازمه ی یک زندگی روستایی است را شاهدیم که در گذشته حکم روستاهای امروز را داشتند که احتمالا بنا بر ملاحظات امنیتی_اجتماعی و نیز سیستم ارباب و رعیتی سابق تشکیل شده و خانوارهای مختلف در ازای کار در زمین های ارباب خود ساکن حجره های اطراف حیاط می شدند.
یکی از این قلعه ها، بنایی است معروف به قلعه حسین آباد شامل برج و بارو، حیاط مرکزی، حجره های اطراف حیاط، غرفه های در خارج از دیوارهای قلعه، تک بناهایی در مجاورت قلعه و یک حمام زیرزمینی.
این بنا با مساحتی حدود 7000 مترمربع مستطیلی است در ابعاد 80*90 با 4 برج در چهار گوشه بنا. در سه جبهه دارای حجره هایی اطراف حیاط بوده است.
آنچه از حجره های اطراف حیاط باقیمانده است مطابق عکس بخشی از طاقچه های هر حجره می باشد که تا ارتفاع زیادی زیر خاک مدفون شده است اما تا حدودی تعداد و حدود ابعاد و اندازه های حجره ها قابل شناسایی است.
در جبهه غربی ایوان ورودی ، دالان و هشتی ورودی به بنا و بقایایی از بنایی در دوطبقه با دسترسی به برج غربی را شاهد هستیم.
در مجاورت ورودی بنا خارج از دیواره های قلعه تعدادی غرفه با دسترسی ممتد از داخل به یکدیگر هستیم که احتمالا به سایر فعالیت های رایج در آن زمان اختصاص داشته است. در ضلع جنوب غربی و در زیرزمین بنای حمام را شاهد هستیم که تا حدود زیادی تخریب شده و اظهار نظر درباره آن امکان پذیر نیست.
در خارج از محدوده قلعه تعدادی حجره به صورت تک بنا جهت سکونت خارج از قلعه فوق و یک آب انبار (جبهه شمالی بنا) قابل شناسایی است.این بنا امروزه در فاصله 5کیلومتری از روستای احمدآباد شاهجرد در کیلومتر 20 جاده قدیم قم به تهران واقع گردیده است.گفتنی چند بنای دیگر با کاربری مشابه نیز اطراف این بنا قابل شناسایی است.این گزارش حاصل مشاهدات میدانی نگارنده و مصاحبه با ساکنین سابق قلعه فوق می باشد.
نوشته: فاطمه حسین‌جمال
