مدرسه حجتیه

حسین صادقی

بعد از شهریور ۱۳۲۰ و سقوط حکومت رضاخان پهلوی به طلاب علوم دینی از هر سو به منظور تحصیل روی به حوزه علمیه قم آوردند و مخصوصاً بعد از آن که مرحوم آیت‌الله بروجردی در قم رحل اقامت افکند. چون مدارس موجود گنجایش آن همه محصل را نداشت لذا احتیاج به محل بیشتری بود. بدین لحاظ آیت‌الله آقا سیدمحمد حجت که آن روز از زعمای عالیقدر حوزه علمیه قم بودند در سال ۱۳۶۴ ق پارک کامران میرزا پسر ناصرالدین شاه قاجار را که جهت اقامت ایام زیارتی خود در کنار رودخانه قم در دو طبقه ساخته بود خریده و در روز ۲۰ جمادی الثانی سال مزبور که مصادف با روز ولادت حضرت (س) بود طی جشن باشکوهی که عموم طبقات در آن شرکت داشتند افتتاح نمود و در اختیار طلاب علوم دینی قرار دادند. کم‌کم بر اثر اجتماع روزافزون محصلین علوم دینی لزوم تهیه مسکن برای نگاهداری آنان بیشتر احساس شد. به همین جهت مرحوم آیت‌الله حجت در صدد برآمد که برای آسایش طلاب در حوالی مدرسه کوچک خود یعنی همان پارک کامران میرزا یک بنای عالی و مدرسه بزرگ تأسیس کند. پس با همتی بلند، نیت پاک خود را عملی ساخت. بدین‌گونه که نخست دو هزار متر زمین ملکی مجاور پارک قدیم و مدرسه مذکور را خریداری نموده سپس شش هزار متر دیگر که متصل به آن و متعلق به آستان مقدس حضرت معصومه(س) بود ۹۹ ساله اجاره نمود و جمعا هشت هزار متر مربع زمین را برای ساختمان یک مدرسه عالی مهیا ساخت. آن‌گاه در روز ۲۰ جمادی الثانی سال ۱۳۶۶ قمری در همان روز که مدرسه کوچک را افتتاح نمودند با حضور جمعی از علما و فضلا و طلاب علوم دینی اولین کلنگ آن به دست آن مرحوم به زمین زده شد و سپس شروع به ساختمان آن کردند. این مدرسه که بعدها به نام بانی آن معروف به مدرسه حجتیه گردید در شش قسمت دو طبقه مجزا از هم بنا شده است و دارای ۱۲۶ اتاق روشن و آفتاب‌گیر است؛ به طوری که تمام اتاق‌های آن مخصوصاً طبقات فوقانی به قدر کافی از هوای آزاد و روشنایی برخوردار می‌باشد و از هر جهت رعایت بهداشت و حفظ الصحه طلاب ساکنین آن شده است. چهار قسمت ساختمان مدرسه مقابل هم در سمت شمال و جنوب حیاط وسیع مدرسه قرار گرفته دو قسمت شمالی در داخل مدرسه و دو قسمت جنوبی در کنار خیابانی که از فلکه صفائیه منشعب و به رودخانه متصل می‌گردد قرار دارد. قسمت دیگر در سمت غرب واقع است در مقابل آن نیز در سمت مشرق مسجد زیبای مدرسه و صحن کوچک آن که به هزینه مرحوم حاج آقا “احمد اتفاق” از تجار آذربایجانی مقیم تهران بنا شده است. مرقد مرحوم آیت‌الله حجت در کنار مسجد است. بالای مرقد و کنار دیگر مسجد اتاق‌های طلاب مدرسه قرار دارد و بدین‌گونه ساختمان عمومی مدرسه به شکل مربع مستطیل و طرزی دلپذیر ساخته شده است. مخصوصاً باغچه‌های پرگل و درخت‌های سرسبز آن که حوض بزرگ مدرسه را در بر گرفته‌اند نزهت و رونقی خاص به ان بخشیده است. سرداب بزرگ و دلنواز مدرسه در قسمت شمال غربی است. در فصل گرمای تابستان قم عامل موثری برای رفاه و آسایش طلاب مدرسه است. در سمت غربی این قسمت آب‌انبار عظیم مدرسه واقع است که از ثلث مرحوم “کلکته چی” تبریزی بنا شده و بسیار خنک وآب گوارای آن مورد استفاده ساکنان مدرسه و برخی از همسایگان و مردم مختلف است. علاوه بر ساختمان عمومی مدرسه که گفتیم به شکل مربع و مستطیل است در قسمت پایین مسجد قسمت دیگر ساختمان مدرسه در دو طبقه است که بعد از رحلت مرحوم آیت‌الله حجت بنا گردیده و آن نیز مورد استفاده طلاب است. آشپزخانه و رخت‌شویی مدرسه هم دراین طبقه قرار دارد. در کنار درب ورودی مدرسه سمت کوچه حرم چند اتاق مرطوب متصل به دیوار عمومی مدرسه وجود داشت که تقریباً مخروب و از حیز انتفاع افتاده بود که در سال 1380 ش به وسیله آقای حاج محمد شمسایی کویتی در دو طبقه و مشتمل بر پانزده اتاق با سردر زیبای مدرسه به طرز آبرومندی بنا گردید که خود بر زیبایی و موقعیت مدرسه افزوده است. مدرسه حجتیه از سمت مغرب متصل است به خیابان مجاور رودخانه و جنوب آن با خیابانی که مدرسه را از محله صفائیه جدا می‌کند درب بزرگ مدرسه در این خیابان قرار دارد و نیز سمت مشرق مدرسه متصل به اداره فرهنگ قم و آموزشگاه برقعی و چاپخانه حکمت و شمال آن وصل به خانه‌های محله کوچه حرم است. اطراف ایوان و سردر مسجد و قسمتی از طبقه پایین سمت شمالی مدرسه کاشی‌کاری شده است ولی متاسفانه بقیه قسمت‌های ساختمان مدرسه جای کاشی‌کاری آن خالی و این خودتا حدی از زیبایی این بنا کاسته و مخصوصاً درب‌ها و پنجره‌های مدرسه نیازمند به رنگ کامل است تا از صورت فعلی بیرون آید و از تاثیر تابش آفتاب و برف و باران محفوظ بماند کتیبه‌های نسخ و نستعلیق سر در مسجد وسنگ قبر مرحوم آیت‌الله حجت که به طرز ماهرانه نوشته شده خط حاج شیخ عباس مصباح‌زاده منجم است که از فضلای حوزه علمیه قم و داماد آن مرحوم است