قنات ناصری، یکی از قنات‌های خیرِ قم است که وقف بر محلّاتِ شهر قم می‌باشد و در سال 1350 قمری پر آب‌ترین قنات‌ِ شهر قم بوده است. روایت ساخت این قنات چنین است که در سال 1276 ناصرالدین شاه به آستان مبارک حضرت معصومه مشرف می‌شود و اهالی شهر از بی آبی نزد او شکایت می‌کنند. ناصرالدین‌شاه دستور حفرِ قنات خیری را می‌دهد.
حاجی میرزا سیّد حسین متولی باشی گزارش ناتمامی قنات خان بابا خان را به عرضِ شاه می‌رساند که با خرج کمی، آبِ خوبی از آن جاری می‌شود. بنا به دستور ایشان سه هزار تومان به میرزا حسن خان گرگانی حکمران قم، می‌دهند که مخارج این قنات کنند. میرزا حسن خان گرگانی، محمد تقی بیک ارباب را مأمور این کار می‌کند. و بعد همو متصدی رسانیدن آب به محلات شهر نیز می‌شود (تاریخ دارالایمان، ص86 و حسن قمی، 1391، ص338و339). محمد تقی بیک در کتاب تاریخ دارالایمان در شرح پر آبی این قنات می‌نویسد «از وفور آب قنات مزبور همین بس که بلدۀ قم در آبادی وسعت به قدر دو ثلث طهران است، از این یک رشته قنات مشروب می‌شود و در تمام خانه‌ها گل و لاله می‌کارند» (تاریخ دارالایمان، ص86)
شش دانگِ این قنات وقف محلّات شهر است که بر حسب وقف‌نامه، در هر محلّه چند شبانه‌روز، آب جاری می‌شودهر ساله مخارجی جهت لاروبی قنات از طرف دولت داده می‌شده است. صورت وقف‌نامه قنات بر قطعه سنگی حک شده و بالای سردر هشتی مدرسۀ فیضیه روبه‌روی ایوانِ طلا نصب است (حسن قمی، 1391، ص339 و مدرسی طباطبایی. 1335، ص123)
در وقف‌نامه ذکر شده که آب قنات برای مصرف مردم شهر است، به شرط آن‌که در خارج از شهر، برای زمین‌های زراعتی و باغ‌ها استفاده نشود است و خلاف‌کنندۀ این شرایط ملعون خواهد بود. صورت تقسیم آب در محلات به شرح زیر است (حسن قمی، 1391، ص340).
البته در کتاب تحفه الفاطمین، به اشتباه نام یکی از محلات، باغ قلعه ذکر شده است اما نام این محله در وقف‌نامه قنات، باغ قاضی است.
منابع:
حسن قمی، حسین بن محمد. 1391. تحفه الفاطمیین قی احوال قم و القمیین. با تحقیق محمدحسین درایتی. جلد 2. قم: نور مطاف
محمد تقی بیک ارباب. 1353. تاریخ دارالایمان. به کوشش مدرسی طباطبایی. قم: حکمت.
مدرسی طباطبایی. سیدحسین. 1335. راهنمای تاریخ جغرافیایی قم (مجموعۀ متون و اسناد). جلد اول. قم: حکمت.
